Byung-Chul Han’dan okuduğum sıradaki kitap Palyatif Toplum. Bu kitap alt başlığından da anlaşılacağı gibi toplumumuzun acıyla olan ilişkisini inceliyor. 

Kitabın ilk bölümünde günümüz toplumunun nasıl acıdan kaçtığını anlatıyor yazar. Bu kısmı çok iyi anladığımı söyleyemem, muhtemelen bu toplumun içerisine doğduğum ve aktarılan durumu çok yoğun şekilde yaşadığım için bir tür balık-su ilişkisi yaşıyorum.

Yazar sanatın rahatsız etmesi, acı vermesi gerektiğinden bahsediyor ve günümüzde beğeni odaklı sanatın çelişkili bir durum olduğunu söylüyor. Dün Cem Karaca’nın hayatını anlatan filmi izledim ve orada da hayatını, en azından biraz da olsa, bildiğim diğer sanatçılar gibi ne kadar farklı ve sanatçıların, benim gibi düz insanları rahatsız edebilecek davranışları ve düşünceleri olduğunu bir kez daha hatırladım. Ben sanatçı olmadığım için, onların neler hissettiğini ve düşündüğünü yakinen anlayamıyorum fakat farklı olduklarını ve dünyaya değer ve renk kattıklarını farkedebiliyorum. 

Sanat ve acı ilişkisi konusuna değinmişken kitabı okurkan özeti olduğunu düşündüğüm ve gün boyu ağzıma takılan Sezen Aksu’nun Gidemem şarkısını buraya not düşmezsem olmaz. Özellikle, “Acıdan geçmeyen şarkılar biraz eksiktir” mısrasının tüm kitabı tek cümlede aktardığını zannediyorum.

Yazar disiplin toplumunda insanları çalıştırmaya zorlamanın yöntemi olarak kullanılan yasak, ceza gibi acı verici tekniklerin yerini motivasyon, optimizasyon gibi rahatsızlık vermeyen hatta ilgi çeken konseptlerin aldığını söylüyor. Bunlara, keyif vericilere, müptela olan günümüz toplumunda yaşayan birey de gönüllü şekilde kendisini sömürerek tüketirken özgürlük hissini yaşıyor. Bununla birlikte yazar acıdan kaçınma sonucunda çokça tüketilen sosyal medya ve bilgisayar oyunu gibi günümüz anesteziklerinin düşünmeyi engellediğini bireyselleşen yaşamlarla birlikte acı çeken kişilerin devrimciler yerine performans koçları aramaya başladığını söylüyor. Birlikte hissedilen acıların yok olmasının, devrimciliği de bitirdiğini aktarıyor yazar.

Kitapta aklımda kalan bir başka tespit de günümüzde tecrübelerin anlatılabilirliklerini kaybedip ölçülebilir hale gelmesi olduğu. İşim gereği günlük olarak ölçülebilir şeylerle uğraşıyorum ama veri bilimi mesleğinde bu ölçülebilir sonuçların anlamlandırılabilir ve anlatılabilir olması da toplam değer üzerinde büyük etkiye sahip. Buna karşın, öncelikle ölçülebilir kısım tatmin edici olmadığında anlatılabilirlik bölümüne keçemediğimiz için sayılara gereğinden fazla ağırlık verme yanılgısına düşmemiz sıklıkla karşılaşılan bir maraz. Bu durumun sosyal hayatımıza da yansıdığını iş arkadaşlarımla yaptığım nadir günlük konuşmalardan birisinde farkettim. Avrasya maratonuna katılan bir arkadaşımız deneyimini paylaşırken “pace”, bitirme zamanı, nabız ortalaması gibi verileri bizimle paylaştı. Belki de bir insan olarak asıl konuşmamız gerekenler, boğaz köprüsünü yaya olarak geçmenin, oradan görülen manzaranın, dünyanın farklı yerlerinden gelen insanlarla birlikte vücudumuzun sınırlarının görmenin hissettirdikleri ve düşündürdükleri olmalıydı. Fakat, yazarın da dediği gibi artık tecrübeler anlatılabilir olmaktan çıkıp ölçülebilir hale gelmişler sanırım. 

Son olarak günümüzde sürekli kaçmaya çalışmamıza rağmen bir türlü kurtulamadığımız fiziksel ağrı ve acılarla ilgili kısımları da not etmek istiyorum. Disiplin toplumunda efendinin kırbaçlayarak verimini artırmaya çalıştığı köle, günümüz toplumunda kırbacı efendiden alarak kendisine acımasızca vurmaya devam ediyor ve kronik acılarla başbaşa kalıyor diye anlıyorum. Yazar ağrı kesicilerin veya bireysel terapilerin bu acılara bir çözüm olmayacağını, çünkü ağrıların kaynağını sosyo kültürel sebeplerden aldığını söylüyor. Bu ağrıların bedenimizin ilgi, yakınlık ve temasa olan ihtiyacını bize bildirme şekli olduğunu da ekliyor. Ben de yaşadığım ağrıların anlatılanlara benzediğini düşünüyorum. Doğamıza aykırı şekilde azalan harekete karşı artan uyaranların kendi arzum olmadığını ve değişimin bunun tam tersi yönde olması gerektiğini hemen her an hissediyorum. Fakat, kendi yaşamımda yapabildiğim küçücük değişiklikler haricinde bu duruma karşı tamamen elim kolum bağlı durumda olduğumu zannediyorum. Bu acıları azaltmak ve daha sağlıklı olmak için hayatıma katmaya çalıştığım pratikler ile yazarın da söylediği gibi hayattan aldığım tadı azaltıyor, belki tamamen bitiriyor, yaşamaksızın hayatta kalan bir virüse dönüşüyorum. Yazar bu gidişatın sonucunda insanın muhtemelen hayatı pahasına ölümsüzlüğe kavuşacağını öngörüyor.