Covid Önlemleri Sağlığımızı Bozmuyor Mu?

Sağlığın tanımını kişinin fiziksel, ruhsal ve sosyal açıdan iyi olma hali olarak yapıldığını katıldığım bir konferansta duymuştum. Daha sonra araştırdığımda tanımın Dünya Sağlık Örgütü tarafından yapıldığını öğrendim. Zannediyorum yazının başlığını ve ilk cümleyi okuyunca bundan sonra söyleyeceklerimi tahmin etmek zor değil. Covid19’un fiziksel sağlığımızı tehdit ettiği açık bir gerçek fakat fiziksel sağlığımızı korumak adına ruhsal ve sosyal sağlığımızdan, hatta fiziksel sağlığımızdan da çok fazla ödün verdiğimizi düşünüyorum.

Tüm günü kapalı bir yerde geçirmenin insana göre olmadığını zannediyorum. Kısa bir süre, bir hafta kadar, zorlanarak da olsa buna katlanılabilir diye düşünüyorum. Fakat, bunun ötesinde sadece kapalı alanlarda kalmak benim ruhumu daraltıyor. İki ayı aşkın süredir akşamları ve hafta sonları sokağa çıkma yasağı uygulanıyor. Bu durum, benim gibi hafta için tam gün çalışan insanlar için açık havadan ve güneşten yeteri kadar istifade edememe anlamına geliyor. Özellikle bu sürecin günlerin en kısa olduğu döneme de rast gelmesi ile güneşi göremeden biten günler oldu. Bu aktardıklarımın ruhen sağlıklı bir yaşam olduğunu söyleyemeyiz diye düşünüyorum. Anlattıklarım psikolojik gelişimi ve dengesi iyi bir durumda olan yetişkin insanı bile huzursuz ediyorken, aynı koşulları çocukların da yaşadığını unutmayalım. Doğayla, canlılarla, insanlarla etkileşime girip yeni duyguları deneyimlemesi gereken çocuklar biz yetişkinlerden çok daha sert kısıtlamalarla karşı karşıya. Bu durum onların gelişmekte olan ruhsal sağlığını bozup belki kalıcı problemlere sebep olacak. Gün içerisinde haberlerde sürekli salgın hakkında yapılan korkutucu haberler ve temizlik üzerin çekilen, bence, aşırı dikkat ilerde çocukların anlamsız korkular yaşamasına sebep olabilir.

Pandemi tedbirlerinin sosyal sağlığını olumsuz etkilememiş bir kişi dahi olduğunu sanmıyorum. Tedbirlerin temeli insan etkileşimini azaltarak doğrudan sosyal ilişkilerimize kısıtlama getirmek üzere kurgulanmış durumda. Bu durum aynı evde yaşadıklarınız hariç olmak üzere sevdiklerinizi daha az görmek onlarla daha az etkileşime girmek anlamına geliyor. Zannediyorum ki bu durumu tam bir iyilik hali olarak tanımlamak mümkün değil, yani sağlıksız bir durum. Ruhsal sağlık konusunda bahsettiğim çocukların bundan daha fazla etkilenmesi durumu aynı şekilde, belki daha yoğun, sosyal sağlık konusunda da geçerli. Aldığımız tedbirler çocuklarımızın geleceğinde düzeltilemez sosyal sorunlara sebep olabilir.

Son olarak, fiziksel sağlığımızı daha güvenli hale getirmek için aldığımız tedbirlerin farklı fiziksel sağlık sorunlarına sebep olabilme ihtimalinden bahsetmek istiyorum. Sokağa çıkma yasakları ve birçok yerin kısıtlı çalışması sebebiyle daha az hareket eder hale geldiğimizi düşünüyorum. Hareketsizliğin kas-kemik rahatsızlıkları, obezite gibi çeşitli problemlere yol açtığı genel çevreler tarafından biliniyor. Biz Covid19’dan kaçarken pandemi öncesinde de hızla artmakta olan hareketsizlik sebepli başka hastalıklara tutulma ihtimalimizi de artırıyoruz diye düşünüyorum.

Sonuç olarak bir tehditten kaçarken sağlığımız açısından birçok yeni tehdit oluşturduğumuzu muhakkak göz önünde bulundurmalıyız ve tedbirleri gevşeterek çok daha makul seviyelere çekmeliyiz. Var olan kısıtlamaların gevşetilmesinin pandemi sebebiyle daha fazla kişinin yaşamını yitirmesine sebep olabileceğini biliyorum. Yaşadığımız problemin herkes için kazançlı olacak bir çözümü yok gibi görünüyor, bu durumda Covid19 sebebiyle daha fazla büyüğümüzü kaybetmek mi yoksa tedbirler sebebiyle fiziksel, ruhsal ve sosyal olarak arızalanmış bir nesil mi çelişkisinin içindeyiz. Ben bu durumu savaşa benzetiyorum ve gelecek özgür, gelişmiş günler için maalesef şehitler vermek zorundayız diye düşünüyorum. 

My Online World After Covid19

As everybody feels Covid19 epidemic speeded up digitalization of daily life. From my perspective basically I live that quick change in three areas. First one is online shopping. I and my wife were using online shopping websites for various products such as electronics, book, spare for car etc. However, we do not prefer daily or weekly shopping from online grocery. In fact, I was having a bit more tendency to online shopping for daily usage, but it was not enough for switch yet. I was having a question about freshness of vegetables and fruits and expiration date of other products. Pandemic pushed us to cross the line and we tried “sanalmarket”. Since we had a good experience, we continue to use online shopping to buy fruit, vegetables, milk or something like them. We also tried “macrocenter” and “istegelsin” for this kind of shopping. We like “istegelsin” also and still sometimes we use it, but “macrocenter” was not a satisfactory experience. Shopping was taking approximately an hour every week for me. Online grocery shopping avoids me noticeable time loss. We frequently use applications which I mentioned above, but sometimes we need a small piece quickly. In that case there are quick delivery applications, “banabi” and “getir”. They are a bit expensive, but almost instant. We had another change in shopping habit in meals. Almost every weekend we go out and had a launch in a restaurant as family. Since restaurants are closed for eating in place, now we start to order food to home in weekends. It is not the same experience and pleasure, but it is the only choice for now.

Second digitalization change because of Covid19 in my life is occurred in weekly meetings with my friends. Almost every Friday evenings we were hanging out. However, since coffees are closed and curfew it is not possible to meet at outside. Therefore, we moved to online meetings. We meet online and chat again Friday evenings. Online meetings have some small advantages such as not must to drink coffee at night; it affects negatively my sleeping quality. Also, it is appropriate for short attendance. However, online friend meeting is not an alternative for conventional meeting because it is not a full experience. Heaving dinner together, being in a new place complement chatting with friends.

Last topic which I want to mention is online meetups. Before pandemic I was attending some conferences, talks and meetups physically but now all these activities are in online world. This new age brings both pros and cons. It is possible to attend more activities because there is no transportation time loss. Also, since location is not a constraint now there are too many options.  On the other hand, there is less or no chance for network building, they are definitely less funny and since it is easy to abandon, I am less motivated to attend. 

Online Course Part 2

First two courses of the training finished, and I want to share my experience, feelings and thoughts about the courses. Firstly, in my opinion the most beneficial part of the courses is team project. During the course every week you work on a project. For the first two weeks projects are individual activity, later team works begin. Talking about the questions of the project with other students broaden my perspective. Even instructors mention about different ideas in the video part of the course or there are several approaches to topics in the written parts, it is not possible to ask further questions about their perspective to deeply understand another person’s view. However, while working as a team I can instantly and without any time limitation ask questions to my colleagues about their perspective. Moreover, since I need to support my opinions in team projects I feel more motivated to further elaborate my ideas and express them in an elegant way.

Secondly, I need to tell that during the course I realized one more time that worldwide popular companies are not have perfect processes or design and development techniques. In the courses there are several opportunities to connect with other participants via both polls and forums. I carefully follow the results and topics of these parts and saw that engineers from much known companies have similar problems, challenges and process with me. I believe that the only difference of my company or other companies like it is we has started working on this kind of engineering topics later than them. Since the technology changes rapidly we have chance to adopt new technologies faster and create better products.

Lastly I would like say that, not for specifically systems engineering topic but for in more general case, I feel happy just by learning new staff. Following a course feels me better just like reading a novel or watching a movie or visiting a museum. So, I hope to always learn about anything valuable.

New Online Course

Life long learning is a passion for me. I always feel better when I begin a new learning adventure. After my graduation I continued to seek various learning activities. I did not complete my PhD but I learned a lot from that journey too. In fact I more like face to face education, I have convincing reasons for that but it is not the topic of this post,  but for last five years it is a bit more hard for me to attend classes in a physical building regularly. Therefore, I have started to satisfy my learning desire by online courses. 

Two weeks ago I have just started to pursue a new program called Architecture and Systems Engineering: Models and Methods to Manage Complex Systems on MIT xPro. This is my first paid online course. I would like to thank my company to pay it. I heard the program from one of my friend just a week ago to kick off of the course. In a week I adjusted all paper work for purchase of the program with the help of both Roketsan and MIT staff.

Now, first two weeks of the first course of the program had finished. Courses are not only videos which an instructor explain something, but it is an experience which includes reading some text, watching videos, writing in discussion forums and doing graded and project assignments. I spend about an hour daily for four days in a week. For the first two weeks course content and assignments were not too hard but in next weeks I expect that there will be more complicated topics.

In my profession I am working in a team which designs missile launcher systems for aircrafts and UAVs. Since all aircrafts, missiles and launchers are complicated systems with many subsystems, systems engineering approach is a necessary asset for whom deals with this kind of business. So, my main expectation from the course is improving my abilities about challenging with complex systems. Moreover, I hope to refine my insight about global product development mentality. I will update this post or add a new one after end of the first course of the program.

Kitap Dinlemek

Gün içinde önemli miktarda boşa geçen zamanım olduğunu farkettim. İşe gidip gelirken her gün bir saatten fazla zaman kaybediyorum. Gözlemlerim kadarıyla servis kullanan çoğu kişi bu vakti uyuyarak geçiriyor. Ben genellikle uykumu iyi aldığım için yolda uyuma ihtiyacı hissetmiyorum, zaten konforlu bir uyku olmadığı için uyusam dahi faydalı olmadığı kanaatindeyim. Verimsiz geçen bu zamanı kıymetlendirmek için gidip gelirken kitap okuyabileceğimi düşündüm. Fakat aracın sarsıntısı rahat bir okuma ortamı sunmuyor. Bununla beraber, kış aylarında hem sabah, hem akşam yolda geçirdiğim anlarda havanın karanlık olması ile okumak imkansız hale geliyor. Ben de bu vakitleri okuma yerine dinleme ile değerlendirebileceğimi düşündüm. 

Öncelikle podcastlere başladım. Bahri Karaçay’la Bilim’in ve Girişimci Muhabbeti’nin birçok bölümünü dinledim ve düzenli takip ettim. Bunlara benzer farklı podcastlerden de çeşitli bölümlerini dinledim. Dinlemek o kadar keyifli geldi ki bir süre sonra akşamları yaptığım yürüyüşlerde de podcast dinlediğimi, hatta podcast dinlemek için bazen yürüyüşleri uzattığımı farkettim. Fakat podcastte bana yetmeyen bir şeyler olduğunu hissediyordum. Uzun bir podcast dinlediğimde bilgi edinmek konusunda çok küçük bir fayda elde ettiğimi, daha doyurucu bilgiye ulaşmak için kitap karıştırmam gerektiğini gördüm. Kitap bir konuyu anlatmak için belli bir plan çerçevesinde düşünülerek yazılıp, farklı gözler tarafından yayınlanmadan önce incelendiği için, podcast ile kıyas kabul etmeyecek şekilde, bilgi aktarımı açısından üstün bir yöntem. Kurgusal olmayan kitapların yanında, roman ve hikaye gibi sanatsal kaygılarla yazılmış kitapların zihnimde bıraktığı lezzet de podcastlerde bulunamayacak ayrı bir keyif. Bu sebeplerle podcastle vakit kaybetmek yerine doğrudan kitap dinleyebilir miyim diye düşündüm. 

Konuyla ilgili biraz internete baktığımda görme engelliler için sesli kitapların olduğunun gördüm. Fakat bunların çoğu çeşitli kütüphanelere üyelik gerektiriyordu ve görme engelli değilseniz kütüphaneye üye olsanız dahi sadece basılı kitapları kullanabiliyordunuz, sesli kitaplara erişim imkanınız yoktu. Bir şekilde internet üzerinde bazı sesli kitapları mp3 formatında bulup indirdim ve dinlemeye başladım. Sesli kitap dinleme deneyimi hoşuma gitmişti ama yeteri kadar hızlı ve kolay şekilde istediğim kitapların sesli formatlarına ulaşamıyordum. Yine kitapları ararken bir gün  Storytel’e denk geldim ve bu uygulamayı denemeye karar verdim. Uygulamada sınırsız ulaşılabilen birçok Türkçe ve İngilizce kitap vardı ve buradaki kitaplar internetten bulduğum sesli kitaplara göre çok daha iyi bir seslendirmeye sahipti. İçinde tabii ki aradığım her kitap yoktu, fakat içindeki kitaplardan hemen her daim ilgimi çeken bir şeyler buldum.

Bugün baktığımda 20 ayda 200’e yakın kitap dinlemişim. İşe gittiğim her gün mutlaka dinliyorum. Spora veya yürüyüşe çıkarsam orada da dinliyorum. İş seyahatlerine çıktığımda, yolculuk esnasında ve akşamları otelde uzun saatler dinleme imkanım oluyor. Şehir içinde araç kullanırken de dinlediğimi düşününce sesli kitap dinlemek için bir hayli fırsat olduğunu görüyorum. Uygulama dinleme hızını kendinize göre ayarlama imkanı sağlıyor ve ben genellikle 2x hızla dinliyorum, sadece araç kullanırken normal hıza getiriyorum. Böylece günümüzün yoğun şehir hayatında kitaplara daha fazla zaman ayırma imkanı buluyorum. Şunu da belirtmeliyim ki kitap dinlemek, kitap okumanın alternatifi değil. Sadece günümüzde kitaplarla iletişim içinde olmaya yardımcı bir yöntem. Kitap okurken yapabildiğiniz, sayfalara not alma, keyif aldığınız veya önemli bilgiler içerdiğini düşündüğünüz bir paragrafı dönüp, düşünüp tekrar tekrar inceleme imkanınız dinlerken yok. Bu sebeple tekraren belirtmeliyim ki kitap dinlemek, okumanın yerini tutabilecek bir faaliyet değil.

Gelelim biraz da Storytel’in eksik bulduğum yönlerine. Öncelikle yukarıda olumlu olarak söylediğimi tersten söylersek, hemen her zaman dinlemek isteyeceğim kitap bulabilmeme rağmen okumak istediğim her kitabı burada bulamıyorum. Herkesin istediği kitapların tek uygulama içerisinde olmasının mümkün olmadığının farkında olarak bunu söylüyorum. Kitapları farklı yayınevlerinin bastığını düşünürsek sesli kitapta tek uygulama üzerinden bulunamaması gayet anlaşılır karşılanmalı. Fakat, uygulama üzerinde kitap talep etme gibi bir özellik bulunsa dinleyiciler tarafından talep edilen kitaplar daha iyi tespit edilebilir. Belki bu durum kitapların telif haklarının alınması aşamasında Storytel’in pazarlık kabiliyetini azaltabileceği için tercih edilmiyor olabilir. 

Uygulama üzerinde eksikliğini hissettiğim başka özellikler de var. Örneğin, kişisel dinleme verileri ile ilgili daha fazla görselleştirme sunulabilir. En çok dinlenilen saatler, aylık, haftalık dinleme süreleri gibi. Bu özelliklerin herbiri elbette masraf ve böyle ek özelliklere para ayırmak yerine şirket daha fazla kitap sunmayı tercih etmiş olabilir. Şayet durum buysa, iflah olmaz bir dinleyici olarak benim de tercihim daha fazla kitap yayınlanmasından yana olacaktır. İki eğlenceli özelliği şirket yakın zamanda uygulamaya kazandırdı. Bunlardan ilki, muhtemelen eklenmesi istenilen özellikler sorulsa herkes tarafından ilk sırada belirtilecek olan, dinlenen kitaplar hakkında yorum yazabilme özelliği. İkincisi ise siz bir kitabı dinlerken sizinle aynı anda kaç kişinin daha o kitabı dinlediğini görebilmeniz. Uygulamaya bu iki özelliğin gelmesi ileride farklı özelliklerin de eklenebileceğinin işareti. 

Son eleştirim hem bir uygulama özelliği ama daha çok bir tanıtım yöntemi ile ilgili. Şu ana kadar on kadar arkadaşımı çok sevdiğim bu uygulamaya abone yapmışımdır, bir çok diğer uygulamada olduğu gibi Storytel’de de arkadaşını üye yapanlara belirli bir süre ücretsiz üyelik verilebilir. Bunun yerine başka tanıtım yöntemleri seçmek de bir tercihtir ve belki de ticari olarak daha verimlidir. Şimdiye kadar benim görebildiğim tanınmış kişilere iyi podcastler yaptırıp, podcast severlere ulaşmayı amaçlıyorlar. Bir diğer yöntem olarak da İstanbul metrosunda reklamlarına rastlamıştım. Hangi tanıtım kanallarının uygulamanın hedef kitlesi için daha çekici olduğunu bilmiyorum fakat umarım şirket yöneticileri organizasyonun sürdürülebilirliğini sağlamak için en doğru kararları verirler ve ben de uzun süreler bu sayede daha bir çok kitabı dinleyebilirim. 

Son olarak ücretler konusuna gelecek olursak, Storytel’in abonelik fiyatlandırması bence gayet uygun. Ben bu yazıyı yazarken aylık 30 TL üyelik ücreti karşılığında istediğiniz kadar kitabı dinleyebiliyordunuz. Yaklaşık basılı bir kitap fiyatına bir ay boyunca sınırsız kitap dinleyebilmek benim gibi uygulamayı çok kullananlar için cazip bir ücretlendirme. Bunun yanında uygulamada sadece Türkçe değil İngilizce kitapları da dinleyebildiğinizi ve yabancı kitapların fiyatlarını düşünürseniz ne kadar uygun olduğu daha net anlaşılır diye düşünüyorum. Umarım daha fazla insan bu uygulamayı kullanır ve böylece hem daha fazla sesli kitap yayınlanır hem de daha fazla insanla kitaplar hakkında konuşma imkanı yakalarım.  

Hatay Gezi Notları Birinci Bölüm

Bu sene yıllık iznimin iki gününde medeniyetler şehri Hatay’ı gezdim. Yalnız başıma yaptığım bu geziye 22 Ağustos’da Anadolu Jet’in Ankara Hatay seferi ile başladım. Ankara’dan Hatay’a günde sadece bir sefer var ve o da 15:55’de. Benim şansıma bir de yarım saat kadar gecikme yaşanınca Hatay Havaalanı’na 17.40 gibi ulaşmış oldum. Havalimanından Antakya’ya ve İskenderun’a Havaş’ın araçları var, Antakya ücreti 15 lira. Havaş ile yaklaşık 40 dakikada kalacağım Antakya Öğretmenevi’ne ulaştım. Öğretmenevi’nde iki kişilik oda da tek başına kalma ücreti oda-kahvaltı olarak öğretmen veya memur olmayan bir kişi için 75 TL. Öğretmenevi konum olarak tarihi Antakya’ya yakın, Antakya’daki diğer otel fiyatlarına ve konumlarına baktığımda benim için en makul yer burasıydı. Birçok kişi de böyle düşünüyor olmalı ki gittiğimde lobi bir hayli kalablıktı, bu sebeple burada kalmayı düşünüyorsanız önceden telefon edip yer ayırtmanızda fayda var.

Otele giriş yapıp çantamı odaya bıraktıktan sonra doğruca tarihi şehre gittim. Asi’yi kolayca atlamanızı sağlayan köprüyü geçince karşınızda şehrin ulucamisi bulunuyor. Yaklaşan akşam namazını Ulucami’de mi yoksa Anadolu’nun ilk camisi olan Habib’i Neccar Camisi’nde mi eda etsem diye düşünürken genç olanda abdest alarak büyüğün elini öpmeye gitsem her ikisinin de gönlünü hoş ederim diye düşündüm. Sıcak havada soğuk suyla ferahladıktan sonra kalabalık sokaklardan geçerek Habib’i Neccar Cami’sine kavuştum. Avluda Mevla’yla buluşma vaktini bekleyenleri selamlayıp tarihi mabedin kapısından geçerek ilk saftaki yerimi aldım. Segah makamındaki çağrıyla birlikte içerisi dolmaya başladı ve namaza geçildi.

Bu kutlu mekandan çıkıp doğruca meşhur Hatay mutfağını tecrübe etmek için caminin hemen yakınındaki Uzunçarşı’ya daldım. Hatay’a gelmeden önce yemek yemeyi planladığım mekanlardan birisi olan Pöç Kasabı’nı buldum ve girip bir masaya oturdum. Siparişi vermiş ve hatta soğuk ayrandan yudumlayarak içimi serinletmeye başlamıştım ki garson gelip siparişimi hazırladıklarını ama maalesef pişirmek için yolladıkları fırının kendilerine haber vermeden kapatmış olduğunu söyledi, bu durumdan mahcup olduğunu ekleyerek. Nane ve ayranla biraz serinledikten sonra kalkıp hesabı ödemek için kasaya gittiğimde ikramları olduğunu söyleyip az önceki durumdan dolayı tekrar özürlerini belirttiler. Ben de açlığım biraz daha uzamış olsada yarın tekrar gelmek şartıyla listemdeki bir başka mekan olan Avlu Restoran’ı aramaya başladım.

Avlu Restoran’a giderken iyice kararmış havaya rağmen girdiğim dar sokakların ıssız olmadığını görünce şaşırdım. Çünkü ilk kez gittiğim bir şehirde içinde bulunduğum zaman ve mekan sebebiyle en azından ürpermem gerkiyordu. Oysa renkli dükkanlar ve şen insanlar benim gerilmeme fırsat vermediler. Eski Antakya’nın bu sıkışık sokaklarında biraz hislerimle çokca da “google maps”le yönümü tayin ettim ve çeşitli kafe ve butik otellerin arasında aradığım yeri buldum. Avludaki tüm masaların dolu olması beni dik merdivenleri tırmandırarak balkondaki küçük masalara yönlendirdi. Oturduğum kartal yuvasından lezzetli yemekleri tadarken mekandaki insanları gözlemleme fırsatı da buldum. Yemeği, yediğim en güzel künefe ile taçlandırdım ve öğretmenevinin güzel bahçesinde geceyi bol çay ile demlemek üzere yola koyuldum.

Hürriyet Caddesi’nden köprüye doğru salınmaya başlayınca kulağıma güzel müzikler gelmeye başladı. Müziğin nerden geldiğini anlamaya çalışırken caddenin kıvrımını dönünce müzisyenlerin çevresinde halelenmiş insanları gördüm. Ben de aralarına karışıp sıcak yaz akşamında açık havada ince müziğin tadını çıkardım.   Bir saat kadar burda eğlendikten sonra çay ihtiyacımı daha fazla öteleyemerek öğretmenevine doğru küçük tırmanışıma başladım. Yolun sonunda yeşil ağaçların altında hafif esen rüzgarla birlikte demli çayıma kavuştum ve bahçedeki diğerleri gibi ocağın dinlenme vaktine kadar yeni günün ilk saatini çevredekilerle sohbet ederek tamamladım.

Bursa Gezi Notaları İkinci Bölüm

İlk bölümde Söğüt, Bilecik ve İznik’te gördüklerimi anlattığım yazının bu bölümüne Bursa ile devam ediyorum.

İznik Bursa arasındaki yol yeşilliklerle doluydu. Her yerde yeni canlanan tarlalar, bahçeler ve ağaçlar. Yeşil Bursa sözünün ne kadar yerinde bir deyim olduğunu tekrar görme fırsatı yakaladım. Fakat şehir merkezi için aynı şeyi söylemek maalesef mümkün değil. Bursa’ya vardığımızda yoğun trafiğin ortasına dalıp, öncelikle Osman Gazi ve Orhan Gazi’nin türbelerini ziyaret etmek için Tophane civarlarında bir otopark aradık. Dar sokaklar arasında, itibarsız ve pahalı bir yer bulup aracı bıraktık. Tophane’ye doğru tırmanırken dar kaldırımlar ve gürültülü araçların arasında kendimi İstanbul’da gibi hissettim. Günümüz keşmekeşinin bu kadar yoğun yaşandığı bu bölgede tarihin lezzetini almak mümkün olmadı. Tophane’den şehir manzarasına baktığımda ise maalesef bir beton denizi ile karşı karşıya kaldım ve bu noktadan bakan hemen herkesin şikayetçi olduğu o meşhur binalar… Tophane’den Ulucami’ye inerken çarşıların içerisinden geçtik. Yüzyıllar önce ticaretin merkezi olması için inşa edilen yapılar hale aktif olarak hizmet vermeye devam ediyor. Fakat Ulucami’nin ana kapısının hemen önündeki çarşının genişleyerek cami avlusuna dayanmış olması muhteşem eserin bu yüzündeki güzelliklerin yeterince görülmesine mani oluyor. Muhtemelen aynı sebeple de önü ferah olan doğu kapısı cami giriş çıkışlarında daha yoğun olarak kullanılıyor.  Ulucami’nin içerisinde üstatların hat levhalarını ve kündekari tekniği ile yapılmış bir şaheser olan minberi tekrar görme fırsatı yakaladım. Söğüt’te 1276’da inşa edilen Kuyulu Mescid’i ziyarettern sonra yaklaşık 125 yıl arayla Bursa’ya kazandırılan Ulucami’yi görmek, Kayı’nın beylikten cihan devletine geçişini zihnimde daha kolay canlandırmamı sağladı. Sanırım tarihi mekanları ve eserleri ziyaret etmenin en önemli kazançlarından birisi de duyarak öğrendiğimiz tarihi daha iyi içselleştirmemizi yardımcı olmasıdır. Tarihi mabedi ziyaretin ardından akşam yemeği için vakit gelmişti. Bursa deyince akla gelen ilk yiyecek olan iskenderi yerinde deneyelim dedik. Heykel civarındaki dükkanda karnımızı doyurduk. Lezzet olarak kötü değildi fakat daha önce yediklerime göre fiyatına oranla da değer bir fark hissedemedim. Özellikle lokantanın yoğun olmamasına karşın yemek sonrası çay ikramı yapılmaması ve garsonların ilgisiz yaklaşımı da beğenimi azalttı. Fakat bu yorumlarımı arkadaşlarımla paylaştığımda Botanik Park’taki restoranın lezzet,  ortam ve hizmet açısından daha iyi olduğunu ve bir de orayı denemem gerektiğini öğrendim.

Yemek sonrasın Ulucami’ye doğru ilerlerken duyduğum kutlu davete icabet etmekten kendimi alamadım. Yıllanmış şadırvanda temizlendikten sonra uzun saflar arasında yerimi aldım. Çıktığımda hava kararmıştı, caminin karşısındaki dar sokaklara dalarak aracımızı bıraktığımız izbeden çıkardık. Yine bu dar sokaklardan tırmanarak Karabaş-ı Veli Dergahı’na vardık. İlk anda bahçesinde bir sokak düğünü olduğu hissine kapıldığımız bu Mevlevi dergahında her akşam düzenlenen semah törenine katılmak istiyorduk. Bahçeye adım attıktan sonra herkes gibi biz de birer tabure bulup oturduk ve ikram edilen çay eşliğinde sessizce sohbet ettik. Etraftaki hafif hareketlenme ile bahçeden kalktık ve semahın icra edileceği mekana girip ferah bir köşeye iliştik. Oturduğumuzda enstrümantal nağmeler yeni başlamıştı. Bir yandan insanı dinginleştiren bu sufi müziğin tadını çıkartırken bir taraftan da ortamdaki insanları seyrettim. Bir süre sonra ayini yönetecek kişi, dönen dervişler ve koro geldi. Onların içeri girmesi ile daha hareketli bir müzik çalınmaya ve güfte de ona eşlik etmeye başladı. Yaklaşık kırk beş dakika kadar süren etkileyici gösteri yatsı ezanıyla tamamlandı. Bursa’yı ziyaret edecek müzik ve dans severlerin, tarihe ve tasavvufa ilgi duyanların ya da sadece açık havada oturup çay eşliğinde sohbet etmek isteyenlerin mutlaka görmeleri gereken bir yer olduğunu düşünüyorum. Birçok kişi de benimle aynı fikirde olacak ki Trip Advisor’da Bursa’da yapılacaklar arasında Karabaş-ı Veli Kültür Merkezi’ni ziyaret etmeyi de görebilirsiniz.

Geceyi geçirmek için Ahmet’in ailesinin yazları yaşadığı Karacabey’in Boğaz adı verilen bölgesine gittik. Yol gidiş-geliş, dar ve aydınlatmasız. Yolu da çok iyi bilmememiz sebebiyle oldukça yavaş gittik. Boğaz Marmara Denizi kıyısında ardını ıhlamur ormanlarına yaslamış küçük bir yerleşim. Vardığımızda tüm gün gezmiş olmanın yorgunluğu vardı üzerimizde, denize karşı çay eşliğinde biraz sohbet ettikten sonra iki günlük gezimizin ilk yarısını tamamlamış olduk.

Sabah uyandığımızda lezzetli kurabiye ve böreklerle deniz manzarası eşliğinde güzel bir kahvaltı yaptık. Ardından arabayla, inşaat halindeki sahili turladık. Boğaz’ın denizinin denizanası ve yosun sebebiyle genellikle pek tat vermediğini öğrendim. Boğaz’dan ayrılmadan önce orman içerisindeki piknik alanında yarım saatlik bir yürüyüş yaptık ve tekrar eve uğrayarak Ahmet’in annesinin bizim için hazırladığı yollukları da alarak vedalaştık. Bursa’ya doğru giderken Karacabey’e uğrayıp Ahmet’in abisini de ziyaret ettikten sonra Uludağ’a çıkmak için doğruca teleferik istasyonuna gittik. Bursa merkezinde hava çok sıcak olmasına rağmen yukarının serin olabileceğini düşündüğümüz için yanımızda getirdiğimiz kalın kıyafetleri de aldık. Teleferik ücreti öğrenciler için gidiş geliş 27 lira (Mayıs 2017), bileti alırken öğrenci kimliğinizi görmek istiyorlar. Teleferiğe binmek için 5 dakika gibi bir süre sıra bekledik, bu esnada teleferiği kullananların çoğunluğunun Arap turistler olduğunu gözlemledim. Kabinde bizim haricimizde bir rehber ve bir alan uzmanı vardı. İlk durak olan Sarıalan’a kadar, aslında arada Kadıyayla durağı var ama inşaat çalışması sebebiyle kapalıydı, yaklaşık 15 dakika sohbet etme şansı yakaladık. Uludağ çerçevesinde turizm ve dağcılık hakkında işin erbabından çeşitli bilgiler aldık. Sarıalan’da biraz yürüyüş yaptık ve yanımızda getirdiklerimizle öğle yemeğini yemiş olduk. Yemeğin ardından oteller bölgesine gitmek için tekrar teleferiğe bindik. Bu sefer de yanımızda oteller bölgesinde dükkanı bulunan bir esnaf vardı. Onunla da Bursa’nın ve Uludağ’ın ticari hayatı ile ilgili konuştuk. Oteller bölgesinde teleferik istasyonunun çevresinde oturup biraz sohbet edip fotoğraf çektik. Kayak pistlerinin olduğu bölgeye gitmek için uzunca bir yol yürümek veya bir araca binmek gerektiği için o tarafa gitmedik. Bence yürüyüş veya piknik gibi bir amaçla Uludağ’a çıkıyorsanız Sarıalan, Oteller Bölgesi’ne göre daha iyi bir tercih olabilir.

Uludağ’dan indikten sonra Kınalı Kar dizisiyle meşhur olan Cumalıkızık Köyü’ne gittik. Mahşeri kalabalık köyün yolunda başlıyordu. Zar zor aracımızı bıraktıktan sonra köyün içinde yürürken de kalabalıktan rahatsız olduk. Köyün içinde biraz gezdikten sonra izdiham seviyesindeki yoğunluğa daha fazla maruz kalmamak için dönüş yolunu tuttuk. Cumalıkızık UNESCO tarafından koruma altına alınmış, benzer şekilde Safranbolu yakınlarında Yörük Köyü de koruma altında. Daha önce Yörük’de bulunmuştum ve oradan daha çok keyif aldığımı rahatlıkla söyleyebilirim. Tavsiyem yoğun olabilecek gün ve saatlerde bu köyleri ziyaret etmemeniz, çünkü bu mekanları özel yapan dokuyu kalabalıklar içinde hissedebilmeniz mümkün değil. Tenha zamanlarda kahvaltı veya çay eşliğinde hoş vakit geçirebilirsiniz.

Dönüşte akşam yemeğini İnegöl’de yedik ve Bursa’nın benim için en güzel lezzeti olan kestane şekerlerinden aldık. Ankara’ya dönerken anneler günü olması sebebiyle Eskişehir’e de uğradık ve hem annemi ziyaret etmiş oldum hem de bir kahveyle yolun son kısmı için enerji topladık. Ankara’ya geldiğimizde arkamızda tarih ve doğayla dolu güzel bir hafta sonu bırakmıştık.

Bursa Gezi Notları Birinci Bölüm

Mayıs ayında arkadaşım Ahmet Turnalı ile iki günlük kısa ama yoğun bir Bursa gezisi gerçekleştirdik. Gezinin ilk gününü tarih ikinci gününü ise doğa turizmine ayırdık diyebiliriz. Bursa öncesinde Söğüt, Bilecik ve İznik’i de gezerek Bursa’ya ulaştık. Yazının bu ilk bölümünde Bursa öncesini aktarmaya çalıştım.

Cumartesi sabah 06.30’da Ankara’dan yola çıktık. Öncelikle planımız Eskişehir’e uğrayıp mükellef bir kahvaltı yapmaktı fakat uzun zaman alacağını düşündüğümüz için Polatlı’da yol üzerinde kahvaltı faslını geçiştirerek ilk hedefimiz olan Söğüt’e ulaştık. Devlet-i Aliyye’nin kurulduğu bu güzel ilçede öncelikle biraz yürüyerek gezdik. Bu sırada Kaymakam Çeşmesi ve Çelebi Sultan Mehmet Camii’ne rast geldik. Cami tadilatta olduğu için maalesef gezme fırsatı yakalayamadık. Buradan sonra Hamidiye Külliyesine geçtik. Külliye cami, idadi ve dar-ül eytemden oluşuyor. Cami ve idadi Sultan 2. Abdülhamid Han tarafından yaptırılmış, yetimler evi ise Sultan Reşat döneminde ilçede çeşmesi de bulunan Kaymakam Sait Bey tarafından. Külliyenin avlusuna girdiğimizde bizi güvenlik görevlisi karşıladı. Kendisine Ankara’dan geldiğimizi ve külliyeyi gezmek istediğimizi söyleyince bize mihmandarlık etti. Şuan Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi tarafından kullanılmakta olan, yetimler evi binasını gezdik. İçeride Söğüt ve külliyenin tarihi fotoğraflarına bakarken buraların geçmişinden söz ettik. Sonrasında günümüzde halk kütüphanesi olarak kullanılan idadi binasına da girdik. Biraz fotoğraf çekip biz külliyeden ayrılırken çeşitli şehirlerden ziyaretçiler bahçeyi doldurmaya başlamıştı. Hamidiye Külliyesi sonrasında ecdadın Söğüt’teki ilk eseri olan kuyulu mescide gittik. Bu tarihi camide alışılmışın dışında bir imam olan Şahin Mülayim Hoca ile sohbet etme şansı yakaladık. Kendisi bize Kuyulu Mescid’i ve Osmanlı’nın ilk dönemlerini belgeleri ile anlattı. Söğüt’te son durağımız Ertuğrul Gazi’nin türbesiydi. Yeşillikler içerisindeki türbenin etrafında birçok alp mezarı bulunuyor. Yeni başlayan bir uygulama ile türbenin girişinde tarihi kıyafetler ile askerler saygı nöbeti tutuyorlar, türbeyi ziyarete gelenler de bu askerlerle fotoğraf çektirmeyi ihmal etmiyor. Söğüt’ü gezerken sürekli Diriliş Ertuğrul dizisinden bir şeyler göreceksiniz. Hemen her yerde dizi ile meşhur olan Kayı bayrağı var. Hediyelik eşya satılan yerlerde dizi karakterlerinin fotoğrafları bulunan magnetler mevcut ve birçok yerde dizinin müziği çalıyor. Söğüt’ün tarihi nasıl ki diziyi besliyorsa, dizi de turizme katkısıyla günümüz Söğüt’ünü besliyor.

Söğüt’ten sonra Şeyh Edebali Türbesi’ni ziyaret etmek için Bilecik’e doğru yola çıktık. Bilecik’e gelmeden önce Osmanlı’nın kuruluşunu belgeleyen hutbeyi okuyan Dursun Fakıh’ın türbesine de uğradık. Ovaya hakim bir tepe üzerinde kurulu olan türbenin konumu ve manzarası eşsiz. Bu sakin mekandan sonra Bilecik’e geçtik. Şehrin girişinde eski yerleşimin olduğu bölgede önce Orhangazi Cami’sini, ardından da türbeyi ziyaret ettik. Türbenin karşısındaki vadi içerisinde yürüyüş yolu yapılması için çalışmaların devam ettiğini gördüm. Düzenlemenin ardından Bilecik doğa yürüyüşü için güzel bir rota kazanmış olacak. Türbenin baktığı diğer yamaçta ise ağaçların arasında ordunun sefer zamanı namazlarını kıldığı iki tane namazgah bulunuyor. Namazgahlar sade görünümleri ve seferi hatırlatmaları ile beni en çok etkileyen yapılardandır. Bilecik’ten ayrılmadan son olarak Orhangazi Cami’sinin yanında bulunan Osmanlı Padişahları Sergisi’ni de ziyaret ettik. Zarif bir bahçe düzenlemesinin etrafında tüm sultanları kısaca tanıtan yazılar ve görseller bulunuyor. Biraz fotoğraf çektikten sonra İznik’e doğru yola çıktık. Yenişehir üzerinden yemyeşil doğanın içinden giderek İznik’e ulaştık.

İznik’te öncelikle gecikmiş öğle yemeğimizi Bursa’nın meşhurlarından Köfteci Yusuf’ta yedik. Ardından bu gezi de beni en çok üzen tarihi yapılardan birisi olan Mahmut Çelebi Cami’sini ziyaret ettik. Caminin içerisi hat sanatının güzel örnekleri ile bezeli, fakat bu güzellikleri barındıran caminin etrafından geçen yol tarafından boğulmuş olması acı. Neyse ki İznik Ayasofya Cami ve Müzesi’nin etrafı şirin bir parkla çevrili. Şehir surlarının ortasında bulunan bu yapı Hristiyan âlemi açısından da önemli bir merkez. Orhan Gazi’nin fethinden sonra camiye çevrilen yapı Yunan işgalinde büyük hasar görmüş ve 2011 yılında restore edilerek ibadete ve ziyarete açılmış. Yapının ortasından namaz kılabileceğimiz geniş cami alanı bulunurken bu bölgenin etrafından dolaşarak kilise döneminden kalma ayrıntıları da bir müze gibi gözlemleyebilirsiniz. Ayasofya’nın ardından Osmanlı’nın bilinen ilk medresesi olan Süleyman Paşa Medresesi’ni ziyaret ettik. Ecdadın ilim mirasını yine maalesef boğazına kadar asfalta gömüşmüş bulduk. Oturup çay kahve eşliğinde sohbet etmek istediğimiz bu yerde fiyatlar maalesef fahiş. Biz de çini çarşısı olarak kullanılan bu mekanda atölyelere bir göz atıp çıktık. Göl kıyısına yakın bir yere bıraktığımız aracımızı alıp önce gölü ardından da İstanbul kapıyı gördük. Buraların ardından Lefke Kapı yakınlarına aracımızı tekrar bırakarak kapıyı ve Yeşil Cami’yi gezdik. Bursa’ya doğru yola çıktığımızda İznik’in sahip olduğu tarihi maalesef etkili bir şekilde sergileyemediğini düşündüm. Umarım yapılacak çalışmalar hem tarihe hem de İznik turizmine katkı sağlar.

Yazının ilk kısmını Bursa’ya geçmeden burada bitiriyorum. İkinci bölüme Bursa ile devam edeceğim.

Meslek Lisesi Koçları Projesi Bölüm 8: Özgeçmiş Hazırlama ve Mülakat Teknikleri

Yılın son toplantısını gerçekleştirerek bu yılı bitirmiş olduk. Aslında daha fazla buluşma yapmayı planladığım bir yıldı fakat bunu başaramadım. Bu sene başından beri belirsiz zamanlarda ve yoğun şekilde şehir dışına çıkmam sebebiyle bu yılki tüm toplantıları gerçekleştiremedim. Hatta şirkette yapılan tüm öğrencilerin ve koçların katıldığı yıl sonu buluşmasına dahi yola çıkmadan dokuz saat önce, bu da akşam sekize tekabül ediyor, öğrendiğim bir seyahat sebebiyle katılamadım. Bu eksikliklere rağmen gerçekleştirdiğimiz çalışmaların verimli olduğunu sanıyorum.

Arkadaşlarımla yaptığımız son buluşmada özgeçmiş hazırlama ve mülakat teknikleri hakkında konuştuk. Aslında bu buluşmada iş etiği konusunu da değerlendirebileceğimizi düşünüyordum fakat öğrenci arkadaşlarımın o gün derslerinin erken bitmesi ve okulla küçük bir koordinasyon hatası yaşamamız sebebiyle bu konuya geçmek için yeterli vaktim kalmadı. Bir önceki buluşmada ekibimizde içinde küçük bir gerginlik olduğundan bahsetmiştim. Bu sefer geldiğimde ise aralarındaki problemi çözdüklerini ve tekrar daha sıcak bir hava yakaladığımızı gördüm. Buluşmada her zaman yaptığım gibi kavramların kendileri için neler ifade ettiklerini anlatmalarını isteyerek başladım. Böylece özgeçmiş hakkında bildikleri doğruları ve yanlışları birlikte bulmaya çalıştık. Sonrasında iyi bir özgeçmişin özelliklerini konuştuk ve bir örnek üzerinde bu özellikleri görmeye çalıştık.

Özgeçmiş kısmını böylece tamamladıktan sonra mülakat hakkında sohbet etmeye başladık. Mülakat öncesinde nasıl hazırlanmaları gerektiği,  mülakat sırasında nelere dikkat etmeleri gerektiğini ve bazı klişe sorulara yine nasıl klişe cevaplar verebileceklerinden bahsettim. Arkadaşlarım bu konulara benim beklentimin üzerinde ilgi gösterdiler ve birçok soru sorarak merak ettikleri noktaları öğrenmeye çalıştılar. Bu kısa buluşmayı ve yine kısa yazıyı da böylece tamamlamış oldum.

Endüstri 4.0

Endüstri 4.0 son birkaç yılda sıkça duymaya başladığım kavramlardan birisi. Son zamanlarda arkadaşlarla da bu kavram üzerine konuşuyorduk ve konu hakkında sahip olduğum bilgilerin hemen hepsi kulaktan dolmaydı. Mail kutumda Endüstri 4.0 ile ilgili yarım günlük bir çalıştay olduğunu dair postayı görünce konuyu uzmanlarından dinlemek ve iyice anlamak adına hemen kaydoldum. ODTÜ BİLTİR’den hocaların konuşmacı olarak katıldığı çalıştayda ilk iki sunum genel olarak Endüstri 4.0 kavramından bahsederken diğer sunumlar hocaların konuyla ilişkili olarak kendi yaptıkları araştırmaları aktarması şeklinde geçti.

Hemen her konuşma Endüstri 1.0, 2.0, 3.0 ve 4.0 tanımlarının neler olduğunu söyleyerek başladı. Ben de burada bu aşamaların neler olduğunu tekrar edeyim. Endüstri 1.0 dediğimiz su ve buhar enerjisinin kas gücü yerine kullanılmasıdır. Endüstri devrimi olarak tanımlanan buhar makinesinin icadı bu devrin başlangıcı kabul ediliyor. Endüstri 2.0 ise elektrik enerjisinin kullanılması ve seri üretime geçilmesi olarak tanımlanmış. Endüstri 3.0 bilgisayarlar, robotlar kullanılarak otomatik üretim sistemlerinin geliştirilmesi olarak tanımlanıyor. Şimdi geldik asıl konu olan Endüstri 4.0’a. Diğer üç endüstri devrimi de tam olarak yaşanmış ve görülmüş olması sayesinde daha kolay anlaşılabilir kavramlar olarak duruyor. 4.0 ise tam olarak yaşanmadığı için biraz müphem kalıyor. Birbirleri ile haberleşen akıllı sistemlerin kullanılması Endüstri 4.0 olarak tanımlanıyor. Biraz daha açacak olursak 3.0’da bulunan bilgisayar ve robotlar sadece kendilerine daha önceden tanımlanmış görevleri bireysel olarak yerine getirirken, 4.0’da bulunan sistemler birbirleri ile doğrudan haberleşecek ve değişen durumlara insan müdahalesi gerekmeden kendileri uyum sağlayacaklar. Bana Endüstri 4.0 nedir diye sorulduğunda ise ben şöyle cevap veriyorum. Endüstri 1.0 nasıl ki o dönem üretimde insanların yaptığı en önemli katkı olan kas gücünün makinelere aktarılması ise, Endüstri 4.0’da günümüzde insanların üretime yaptıkları en büyük katkı olan verileri işleyerek bilgiyi oluşturma ve kullanma kabiliyetlerinin makinelere aktarılmasıdır.

Bu noktada bir parça da bilgi yönetimi çerçevesinde bilginin ne demek olduğundan bahsetmek gerektiğine inanıyorum. Biz günlük hayatta bilgi kelimesinin bilgi yönetiminde tanımlanan üç farklı aşama için de kullanmamız sebebiyle bazen karışıklık yaşanabiliyor. Bilginin ne demek olduğunu daha iyi anlamak için en alt basamak olan veriden başlamak gerekiyor. İngilizce “data” kelimesine karşılık gelen veriyi düzenlenmemiş, anlamlandırılmamış fakat ölçülmüş sayılar olarak tanımlayabiliriz. Verinin düzenlenmesi ve farklı verilerle birlikte veya karşılaştırmalı olarak gösterilmesi İngilizce “information” olarak adlandırılıyor. Bunun Türkçe karşılığının ne olduğunu tam olarak bilmiyorum fakat enformasyon ve malumat kelimelerinin kullanıldığını gördüm. Bu da bilgi yönetiminde ikinci basamağı oluşturuyor. İngilizce “knowledge” sözcüğü ile tanımlanan bilgi ise bir önceki basamakta düzenlenen verinin bir amaca yönelik olarak ve bazen tecrübeler de kullanılarak anlamlandırılması olarak açıklanabilir. Endüstri 4.0’da yapılmaya çalışılan yukarıda aktarmaya çalıştığım anlamıyla bilginin (knowledge) oluşturulması ve kullanılmasının insanlardan makinelere, bilgisayarlara, robotlara ve bunların birlikte oluşturdukları sistemlere devredilmesidir.

Endüstri 4.0’ın ne demek olduğunu aktardıktan sonra bu devrimi hazırlayan ve mümkün kılan bazı teknolojileri burada saymam gerektiğini düşünüyorum. Çalıştayda da bu kapsamda bulut bilişim (cloud computing), nesnelerin interneti (internet of things), büyük veri (big data) ve görüntü işleme (image processing) teknolojilerinden ve bu konuda hocaların yaptığı çalışmalardan bahsedildi.

Son olarak ise çalıştay hakkında eleştirilerime gelmek istiyorum. Temelde iki eleştiri noktam var. İlki yapılan çalışmaların hangi kapasite seviyesindeki insanlara yönelik olduğu konusunda çelişkili bir ifade kullanılmış olması. Yapılan konuşmaların bir noktasında Endüstri 4.0 sayesinde öncelikli olarak sınırlı kapasiteli çalışanların veriminin artırılmaya çalışıldığı gibi bir söylem geçti. İlerleyen konuşmada ise bununla çelişkili şekilde normalin üzerinde kapasiteye sahip insanların daha iyi çalışabileceği ortamların oluşturulmasının öncelikli olduğu ifade edildi. Aynı anda olması mümkün olmayan bu iki amaçtan benim tercihim üstün kapasiteli çalışanların üretim kabiliyetinin artırılması yönünde olacaktır. Çünkü Peter Drucker’ın bireysel olarak gelişim konusunda önerdiği güçlü olan yanların geliştirilmesi önceliğinin toplumsal olarak da geçerli olduğu kanısındayım. Benzer şekilde temel ekonomiden de bildiğimiz gibi bir uzay içerisinde her bir ünite en iyi ürettiği ürüne yönelirse toplam üretim en yüksek seviyeye çıkar.

İkinci eleştirim ise sadece halihazırda tespit edilmiş problemlere karşı Endüstri 4.0 uygulaması geliştirerek ilerlenmesi gerektiği yaklaşımına. Çalıştayda kurumların Endüstri 4.0’a geçiş sürecinde var olan problemlerini belirleyip onları çözmek için projeler geliştirmeleri gerektiği üzerinde duruldu ve sadece Endüstri 4.0 olsun diye yenilikler yapılmasının doğru olmayacağı belirtildi. Hatta bu yaklaşım ünlü sanat, sanat için mi yoksa toplum için mi olmalıdır tartışması ile benzetildi. Ben sanatta olduğu gibi Endüstri 4.0 konusunda da sadece şu an görebildiğimiz sorunların çözümü için emek harcanması taraftarı değilim. Bu yaklaşımın yeniliklerin önünü kapadığı görüşündeyim. Yalnızca var olan sorunlara çözüm aramak teknoloji yönetimi tabiriyle takip edenlerin yapacağı bir çalışmadır. Oysaki teknolojiye yön veren, teknolojik lider konumundakiler, burada hem bireyleri, hem firmaları hem de ülkeleri düşünebilirsiniz, günün değil geleceğin problemleriyle uğraşmaktadırlar. Bu sebeple finansman dengesini bozmadan muhakkak bir takım “çılgın” projelerin kovalanması gerektiği kanaatindeyim.